Τα τελευταία -πλέον αρκετά- χρόνια της χρηματοπιστωτικής αβεβαιότητας στην Ελλάδα εμφανίζεται ο όρος «κόκκινα δάνεια» ως αμιγώς συνδεμένος με την ελληνική οικονομία. Ως «κόκκινα δάνεια» χαρακτηρίζονται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs – Non-Performing Loans), τα οποία αφορούν περιπτώσεις δανείων φυσικών ή νομικών προσώπων, όπου, είτε έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών χωρίς καταβολή της συμφωνηθείσας δόσης, είτε, ανεξαρτήτως των ημερών καθυστέρησης, υπάρχουν ενδείξεις βάσει ποιοτικών κριτηρίων ότι ο δανειολήπτης είναι απίθανο να αποπληρώσει το χορηγηθέν σε αυτόν δάνειο.

Επιπλέον, όπως έχει καταστεί ευρέως γνωστό, στο πλαίσιο ανακατατάξεων στο τραπεζικό σύστημα και δυνάμει σχετικά πρόσφατων νομοθετημάτων έλαβε χώρα τιτλοποίηση και εκχώρηση ή μεταβίβαση λόγω πώλησης ενός μεγάλου όγκου απαιτήσεων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε εταιρίες ειδικού σκοπού- απόκτησης απαιτήσεων (funds) με παράλληλη ανάθεση της διαχείρισης των εκχωρούμενων/μεταβιβαζόμενων δανειακών απαιτήσεων σε εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις (servicers).

Προκειμένου να αποφευχθεί η επίσπευση από πλευράς πιστωτικού ιδρύματος ή εταιρίας διαχείρισης απαιτήσεων των διαδικασιών αναγκαστικής είσπραξης των απαιτήσεων με κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων (κινητών και ακινήτων) του δανειολήπτη και ρευστοποίησή τους μέσω της διαδικασίας του πλειστηριασμού, ο οφειλέτης καλείται να επιλέξει εγκαίρως την προσήκουσα για την περίπτωσή του οδό για τη συναινετική διευθέτηση της οφειλής του.

Παρά το γεγονός ότι ο Νόμος φαίνεται να παρέχει ικανοποιητικές -τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως- λύσεις μέσω εκσυγχρονισμένων και οριοθετημένων διαδικασιών, όπως η ηλεκτρονική πλατφόρμα εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών του Ν. 4738/2020 περί ρύθμισης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας (νέου Πτωχευτικού Κώδικα), ο οφειλέτης δεν πρέπει να λησμονεί ότι εξακολουθεί να υφίσταται και ο «παραδοσιακός» τρόπος συναινετικής διευθέτησης της οφειλής του με ελεύθερη, απευθείας διαπραγμάτευση με τον δανειστή.

Μολονότι, όπως προελέχθη, είναι πιθανόν η δανειακή απαίτηση να μην ανήκει πλέον στο πιστωτικό ίδρυμα που είχε χορηγήσει το δάνειο, αλλά να έχει εκχωρηθεί/μεταβιβαστεί, δεν έχει εντούτοις απολεσθεί η δυνατότητα διαπραγμάτευσης με τον νέο κύριο των απαιτήσεων που πλέον υπεισέρχεται στη θέση του αρχικού δανειστή. Η πρώτη αντίδραση του δανειολήπτη σε αυτή την πληθώρα αλλαγών εύλογα είναι πολλές φορές επιφυλακτική, καθώς ξαφνικά πληροφορείται μέσω ενημερωτικών επιστολών ότι η διαχείριση των δανειακών του συμβάσεων δεν λαμβάνει χώρα πλέον από την Τράπεζα, από την οποία δανειοδοτήθηκε, ότι πλέον ο τραπεζικός υπάλληλος, με τον οποίον είχε αναπτύξει σχέση εμπιστοσύνης και συνεννόησης, δεν θα δύναται να τον εξυπηρετήσει και καλείται να αποχωριστεί το οικείο και προσιτό περιβάλλον του υποκαταστήματος της Τράπεζας που τον εξυπηρετούσε και να συνδιαλλαγεί με αγνώστους.

Παρά την αρχική δυσπιστία και επιφυλακτική στάση του δανειολήπτη για την ελεύθερη διαπραγμάτευση με τον δανειστή, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν αποτελεί απαραίτητα την ενδεδειγμένη λύση η απόπειρα διευθέτησης των οφειλών μέσω των δομημένων διαδικασιών που προβλέπει ο Νόμος, αλλά είναι πιθανόν η διέξοδος να τοποθετείται εκτός των διαδικασιών αυτών και να μπορεί να εξευρεθεί στο πλαίσιο μιας ανοιχτής διαπραγμάτευσης με τον διαχειριστή των απαιτήσεων. Η ελεύθερη διαπραγμάτευση και η βούληση των μερών για εξεύρεση μιας αμοιβαία συμφέρουσας λύσης, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή οριστικής διαγραφής μέρους της οφειλής ή συμφωνίας για μια βιώσιμη ρύθμιση με επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής της οφειλής, με σκοπό την έξοδο από μια μη βιώσιμη κατάσταση, αν και δεν είναι δυνατόν, βεβαίως, να εγγυηθεί πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα, δεν εξαφανίστηκε από το τοπίο ούτε λόγω της πλατφόρμας εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών του Ν. 4738/2020, ούτε λόγω αλλαγής του δικαιούχου των απαιτήσεων.

Σημειωτέον ότι στο πλαίσιο της απευθείας διαπραγμάτευσης οι διαχειριστές απαιτήσεων δεν συνδιαλέγονται δίχως υποχρεώσεις, αλλά αντιθέτως οφείλουν να λαμβάνουν μέριμνα για την τήρηση των προβλέψεων του Ν. 5072/2023 με τίτλο «Δάνεια: Διαφάνεια, ανταγωνισμός, προστασία των ευάλωτων – Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2021/2167, επανεισαγωγή του προγράμματος «ΗΡΑΚΛΗΣ» και άλλες επείγουσες διατάξεις». Ως σημαντικότερες υποχρεώσεις των εταιριών διαχείρισης απαιτήσεων, απορρέουσες εκ του ανωτέρω νομοθετήματος, μνημονεύονται οι εξής: η υποχρέωση οι διαχειριστές να ενεργούν καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά προς τους δανειολήπτες, να παρέχουν σε αυτούς πληροφορίες που δεν είναι παραπλανητικές, ασαφείς ή ψευδείς, να σέβονται και να προστατεύουν τα προσωπικά στοιχεία και την ιδιωτική ζωή των δανειοληπτών και να επικοινωνούν με τους δανειολήπτες με τρόπο που δεν συνιστά παρενόχληση, καταναγκασμό ή αθέμιτη επιρροή. Πρέπει, συνεπώς, ο δανειολήπτης να γνωρίζει ότι δύναται να διεκδικήσει μια διαδικασία ισότιμης διαπραγμάτευσης, κατά την οποία επιβάλλονται εκ του νόμου υποχρεώσεις, όχι μόνο στον ίδιο, αλλά και στον διαχειριστή των απαιτήσεων.

Καταληκτικά, παρότι μέσω οριοθετημένων διαδικασιών ευρέθησαν στο παρελθόν διέξοδοι για πλήθος δανειοληπτών, δεν πρέπει αυτές οι διαδικασίες να αντιμετωπίζονται ως μονόδρομος, αλλά ο ευάλωτος δανειολήπτης ενδείκνυται να εξετάζει όλο το διαθέσιμο οπλοστάσιό του προκειμένου να επιλέξει την καταλληλότερη για την περίπτωσή του δίοδο συναινετικής διευθέτησης οφειλής, μη αποκλείοντας φυσικά και την πιθανώς γνώριμη σε αυτόν οδό της απευθείας διαπραγμάτευσης, η οποία βασίζεται στην προσωπική επικοινωνία και δεν εξοβελίζει το -πάντα υψηλής σημασίας- ανθρώπινο στοιχείο από τις διαπραγματεύσεις.