Τα τελευταία χρόνια, ο όρος ESG (Environmental, Social, Governance – Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Εταιρική Διακυβέρνηση) έχει αναδειχθεί ως κρίσιμος άξονας στη χάραξη επιχειρηματικής στρατηγικής και στη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, η συνεχής ενίσχυση του κανονιστικού πλαισίου γύρω από τη βιωσιμότητα καθιστά πλέον τη συμμόρφωση με τις αρχές ESG όχι μόνο επιθυμητή, αλλά και νομικά υποχρεωτική, μετατρέποντάς την από προαιρετική πρωτοβουλία σε ουσιαστική στρατηγική προτεραιότητα.

Οι δείκτες ESG (Environmental, Social, Governance) αξιολογούν τις εταιρείες ως προς τη βιωσιμότητα, επηρεάζοντας επενδυτές, μετόχους, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και το Δημόσιο. Οι περιβαλλοντικοί δείκτες «E» αφορούν στην επίδραση στο φυσικό περιβάλλον, οι κοινωνικοί «S» στις σχέσεις με εργαζομένους, πελάτες και κοινότητες, ενώ οι δείκτες διακυβέρνησης «G» αξιολογούν τη διαφάνεια και την ηθική συμπεριφορά της διοίκησης και τις πρακτικές που εφαρμόζει. Αυτά τα κριτήρια επηρεάζουν καθοριστικά την απόδοση, τη φήμη και τη μακροπρόθεσμη επιτυχία των επιχειρήσεων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαμορφώσει ένα ενισχυμένο κανονιστικό πλαίσιο με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας, της υπευθυνότητας και της βιώσιμης λειτουργίας των επιχειρήσεων, μέσω της θέσπισης ουσιωδών νομοθετικών πρωτοβουλιών. Η Οδηγία (ΕΕ) 2014/95 (Non-Financial Reporting Directive - NFRD) αποτέλεσε το πρώτο νομοθετικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υποχρεωτική δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών από μεγάλες οντότητες δημοσίου συμφέροντος με περισσότερους από 500 εργαζομένους (π.χ. εισηγμένες εταιρείες, τράπεζες, ασφαλιστικές επιχειρήσεις και άλλες επιχειρήσεις που ορίζονται από τις εθνικές αρχές ως δημοσίου συμφέροντος). Η Οδηγία (ΕΕ) 2022/2464 (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD) που ακολούθησε, σχετικά με την υποβολή αναφοράς εταιρικής βιωσιμότητας, επεκτείνει το πεδίο εφαρμογής των υποχρεώσεων δημοσιοποίησης μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών σε ευρύτερο φάσμα επιχειρήσεων και καθιερώνει εναρμονισμένα ευρωπαϊκά πρότυπα υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας (European Sustainability Reporting Standards - ESRS) για την αναφορά περιβαλλοντικών, κοινωνικών και ζητημάτων διακυβέρνησης, υπό καθεστώς εξωτερικής διασφάλισης. Σύμφωνα με την οδηγία CSRD κάθε επιχείρηση οφείλει να υποβάλει εκθέσεις που να αναφέρουν τον τρόπο που τα ζητήματα βιωσιμότητας επηρεάζουν την ίδια την επιχείρηση και τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων της στο περιβάλλον, την κοινωνία και τους ανθρώπους (αρχή της διπλής ουσιαστικότητας - double materiality). Η ενσωμάτωση της οδηγίας CSRD στην ελληνική έννομη τάξη πραγματοποιήθηκε μέσω του Νόμου 5164/2024, ο οποίος εισάγει υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας για τις υπόχρεες επιχειρήσεις, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και τροποποιεί τον Ν. 4548/2018 για τις ανώνυμες εταιρείες. Η υποχρέωση για την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας τίθεται σε ισχύ σταδιακά ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο της επιχείρησης.

Το τελευταίο διάστημα σημειώνονται σημαντικές εξελίξεις στον τομέα της βιώσιμης εταιρικής διακυβέρνησης, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκρίνει την πρόταση “Stop-the-Clock”, η οποία τροποποιεί το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής βασικών κανονιστικών υποχρεώσεων που σχετίζονται με τα ESG. Η πρόταση “Stop-the-Clock” αποτελεί μέρος του πακέτου απλούστευσης "Omnibus I" και αφορά στην προσωρινή αναστολή της εφαρμογής ορισμένων υποχρεώσεων που σχετίζονται με την υποβολή εκθέσεων βιωσιμότητας και την εταιρική δέουσα επιμέλεια. Συγκεκριμένα, αναβάλλει για δύο χρόνια την υποχρέωση υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας για εταιρείες που επρόκειτο να υποβάλουν αναφορά το έτος 2026 (για το οικονομικό έτος που ξεκινά την 1^η Ιανουαρίου 2025 – wave 2 companies) και το έτος 2027 (για το οικονομικό έτος που ξεκινά την 1^η Ιανουαρίου 2026 - wave 3 companies).

Η “Stop-the-Clock” δεν συνιστά υπαναχώρηση από τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά μία ανάσα προσαρμογής για τις υπόχρεες επιχειρήσεις. Η χρονική αυτή παράταση δίνει τη δυνατότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις να προσεγγίσουν τη συμμόρφωση με τα ESG πρότυπα με στρατηγική προετοιμασία, επενδύοντας σε συστήματα παρακολούθησης βιωσιμότητας, κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού τους και ανάπτυξη εργαλείων αξιολόγησης κινδύνων και επιπτώσεων.

Η συμμόρφωση με τα κριτήρια ESG δεν συνιστά απλώς κανονιστική υποχρέωση, αλλά δύναται να λειτουργήσει ως ουσιαστικός μηχανισμός πρόληψης παραπλανητικών πρακτικών, όπως το greenwashing και το social washing, καθώς οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποδεικνύουν έμπρακτα ότι εφαρμόζουν υπεύθυνες πρακτικές σε περιβαλλοντικά, κοινωνικά και σε θέματα εταιρικής διακυβέρνησης.